काठमाडाैं, असाेज १३ : मिथिलाञ्चलका हिन्दूधर्मावलम्बीहरुले मनाउने जितिया पर्व राजधानीको गौरी घाटमा पनि मनाइयो । सन्तानको सौर्य वृद्धि र कल्याणको कामनासहित पुत्रवती सन्तानवती मिथिलानी मिथिलाका नारी आज जितिया पर्वको कठोर उपवासमा छन् ।
असोज कृष्ण अष्टमीका दिन गरिने यो पर्व मिथिलानी बुधबार राति १० बजेअघि ‘ओठङ्न’ अङ्गुठन पनि भनिन्छ, तीजको दर खाएजस्तै खाएर व्रत शुरु गरिन्छ ।राजधानीकाे गाैरीघाटमा जम्मा भएर भक्तजनहरूले साे पर्व मनाए ।
कोरोनाका कारण जितियाको रौनक घट्यो
चितवन- थारु समुदायको पर्व जितियाको रौनक कोरोनाका कारण घटेको छ । कोरोनाको त्रासले विगत वर्षहरुमा जस्तो जितिया पर्वमा उत्साह छैन ।
पूर्वी चितवनको खैरहनीकी चन्द्रकुमारी चौधरी अहिले कोरोनाका कारण जितिया पर्व घरभित्र सीमित भएर मनाइएको बताउनुहुन्छ । उहाँले भन्नुभयो, “कोरोनाका कारण पहिलेको जस्तो गरी कार्यक्रम गर्न नपाए पनि दिदीबहिनी धर्म संस्कृतिअनुसार मनायौँ ।” जितिया पर्व थारु समुदायमा पुत्र र श्रीमान्को दीर्घायूको कामना गर्दै मनाइने गरिन्छ । यो पर्व तीन दिनसम्म मनाइने गरिन्छ ।
उहाँले भन्नुभयो, “अन्य समुदायका दिदीबहिनीका लागि हरितालिका तीज जति महत्वपूर्ण रहन्छ, त्यतिनै जितिया पनि हो ।” जीतवहानको कथा सुन्न, निराहार व्रत बस्ने, नदी, खोला, तलाउलगायतमा स्नान गर्ने, नाचगान गर्ने, सूर्यलाई अघ्र्य चढाउनेलगायतका कार्य गर्ने रत्ननगरकी राधाकुमारी चौधरी बताउनुहुन्छ ।
विशेष गरी जितियामा झाम्टा नाच्ने, बदाहा गाउनेलगायतका कार्य गरेर दिदीबहिनी रमाउने गर्छन् । थारु समुदायको बाक्लो बसोबास रहेको चितवनको पूर्वी क्षेत्र, पश्चिम र माडी क्षेत्रमा विगतमा जितिया विशेष उल्लासका साथ मनाइने गरिएको भए पनि अहिले त्यस्तो उल्लास नदेखिएको उहाँको भनाइ छ । आश्विन कृष्णपक्षको अष्टमी तिथिका दिन थारु समुदायले यो पर्व मनाउने गरिन्छ ।
कोभिड–१९ का कारण थारु समुदायका महिला खुल्ला तरिकाले झाम्टा नाच नाच्दै गाउँदै जितिया मनाउन नपाएको पत्रकार सन्तकुमार चौधरीले बताउनुभयो । बिहानै नुहाइधुवाइ गरी बेलको पात टिपेर दिनभर महिला तथा युवती यो पर्व आ–आफ्नो घरमा सुरक्षित रहेर घरपरिवारमा सीमित भई मनाइरहेका छन् । विगतका वर्षहरुमा बिहान दर खाएपछि महिला एक ठाउँमा गीत गाउँदै रमाइलो गर्ने गरिन्थ्यो । उहाँले भन्नुभयो, “यो वर्ष त्यसो हुन सकेन ।”
जिल्लाको पूर्वी क्षेत्र रत्ननगर, कालिका, खैरहनी, राप्ती नगरपालिका, भरतपुर महानगरपालिकाको मेघौली र माडीमा थारु समुदायको बाक्लो बसोबास छ । आश्विन कृष्णपक्षको सप्तमी, अष्टमी र नवमी तिथि गरी तीन दिनसम्म यो पर्व मनाइन्छ । सप्तमीको दिनलाई ‘लाहा खाएके’, अष्टमीको दिनलाई ‘उपास’ र नवमीको दिनलाई ‘पारन’ भनिन्छ । हिजो (मङ्गलबार) सप्तमीको दिन भएकाले महिला बिहानै खोला, ताल तलैया, नदी, पोखरीमा गई स्नान गरी त्सपछि मात्रै खानेकुरा खाएर बस्ने प्रचलन रहेको छ ।
यस्तै आज अष्टमीको दिनमा महिला बिहानै नुहाइधुवाइ गरी सफा र चोखो कपडा लगाई बिहानैदेखि पानी पनि नखाई निराहर ‘उपास’ व्रत बसी झम्टा नाँचमा रमाउने गर्छन् । बेलुकीपख व्रतालु फेरि खोलामा गई स्नान गरी कर्कला र केराको पातमा पिना बगाउने चलन छ । त्यसपछि बेलुकीपख सबै व्रतालु महिला जम्मा भएर कथा श्रवण गर्ने प्रचलन छ ।
रुखको चारैतिर व्रतालु महिला फलफूल, पानी, दूध, दही, बिहान भिजाएको मास र चामल लिएर बस्छन् । भोलिपल्टअर्थात् नवमीको दिन बिहानै सबै व्रतालु खोलामा नुहाएर निराहार प्रतिमूर्ति (जसलाई थारु भाषामा ‘गरग्वाङ’ भनिन्छ) बनाएर मासको गेडाले पूजा गर्ने प्रचलन छ ।
